Eko tasarım, daha iyi ürün tasarımı ile tüm yaşam döngüsü boyunca çevresel etkilerin azaltılmasıdır. Ürün kaynaklı çevresel etkilerin yaklaşık %80’i tasarım aşamasında belirlenebilir. Çevreye duyarlı tasarım sayesinde para ve enerji tasarrufu da yapılabilir. Eko-tasarım (ECO-DESIGN), bir ürünün henüz dizayn edilme aşamasından başlayarak, beşikten mezara tüm aşamalarının çevreye daha duyarlı bir şekilde dizayn edilmesını içeren bir yaklaşımdır. Eko-design gerektiren ürünlerin doğaya daha duyarlı olması, kaynakların en etkin şekilde kullanılması ve geri dönüşümün teşvik edilmesini kapsar. Ürünün yaşam döngüsü boyunca çevresel performansını geliştirmek amacıyla ürün tasarımına çevresel özelliklerin entegrasyonudur.
Enerji ile ilgili eko-design gerektiren ürünlerin 2009/125/EC sayılı Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi ya da çevreye duyarlı tasarım (Eko-tasarım (ECO-DESIGN)) direktifi ve Enerji Etiketlemesi Direktifi, eko-design gerektiren ürünlerin enerji etkinliğini geliştiren etkili araçlar olarak Avrupa Birliği’nin, enerji ve kaynak tüketimini azalma stratejisinde önemli rol oynamaktadır. Çevreye duyarlı tasarımın önünü, Avrupa'da Entegre Ürün Politikası (Integrated Product Policy) açmıştır. AB’de bu konuda 2009/125/EC sayılı Direktif çıkarılmış olup, ürün gruplarına göre ayrı ayrı tüzüklerle uygulanmaktadır.
Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi neden önemlidir
Sürdürülebilir ürün politikasının bir parçası olarak iş çevresi ve evlerde kullanılan eko-design gerektiren ürünlerin enerji ve kaynak tüketimini optimize etmeye yardımcıdır.
Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi kapsamında uyarlanan tüzüklerle yeniliğin itici gücü olarak Ürün sahibi üreticilerin daha etkin enerji ve kaynaklı ürünler yapmalarını sağlar.
Uzmanlaşan sektörlerin daha rekabetçi olmalarında yardımcı olduğundan, özellikle kilit teknolojiler ve gelişmiş üretimler için önemlidir.
Ülkemizde ve dünyada yasal çerçevesi
2009/125/EC sayılı Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi ya da ErP (Enerji ile ilgili Ürünler) Direktifi:
AB'nin enerji kullanan eko-design gerektiren ürünlerin (EuPs) çevreye duyarlı tasarımına (Eko-tasarım (ECO-DESIGN)) ilişkin 2005/32/EC sayılı direktifin (EuP Direktifi) yerini almıştır.
Ev aletleri, bilgi ve iletişim teknolojileri veya mühendislik eko-design gerektiren ürünlerinin çevresel performansını geliştiren AVRUPA BİRLİĞİ düzeyindeki kuralları oluşturmaktadır.
Eko-design gerektiren ürünlerin enerji etkinliği için zorunlu minimum gereklikleri ortaya koymakta dolayısıyla ticarette engelin kaldırılmasına, ürünün kalite ve çevresel korumasının geliştirilmesine katkı sağlamaktadır.
Bir çerçeve direktif olan Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Direktifi, enerji ile ilgili eko-design gerektiren ürünlerin (ErPs) bağlayıcı gerekliklerini ortaya koymamakta ancak herbir ürün grubu için durum bazında uygulama önlemleri yoluyla uyarlanmaktadır. Uygulama önlemleri yoluyla atıf yapılan ürün grupları Çalışma Planı dahilinde geliştirilir. Uygulama yönetmelik ve direktif Madde 16(1) uyarınca Avrupa Komisyonu, 2 yıllık dönemler için hazırlanan Çalışma Planını uyarlar.
Kapsam
Üretim ve kullanımdan atılma aşamasına kadar yaşam döngüsü boyunca enerji tüketimi üzerine etkili ürünlere uygulanır. Uygulama yönetmelik ve direktif, insan ya da eşya taşımacılığına uygulanmaz.
Enerji kullanan ürünler (EuPs) kazanlar, bilgisayarlar, televizyonlar, transformatörler, endüstriyel fanlar, endüstriyel fırınlar gibi enerji (elektrik, gaz, fuel oil) kullanan ürünlerdir.
Enerji ile ilgili diğer ürünler (ErPs) enerjiyi kullanmayan ancak enerjiye etkili olan ve bundan dolayı pencereler, yalıtım malzemeleri, duş başlıkları, musluklar gibi enerji tasarrufuna katkısı olabilen ürünlerdir.
ErPs Uygulama yönetmelik ve direktifi (Madde 15) enerjiyle ilgili aşağıdaki kriterleri karşılayan ürünlere uygulanır.
·AB'nde yılda 200.000 birim üzerinde satışa sahip
·Çevre üzerine önemli etkiye sahip
·Gelişim için olası potansiyele sahip
Spesifik Ürün Tüzükleri
Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi, eko-design gerektiren ürünlerin spesifik tüzükleri yoluyla tüm AVRUPA BİRLİĞİ Üye Ülkeler’de uygulanmaktadır.
Çevreye duyarlı tasarım ya da Eko-tasarım (ECO-DESIGN) tüzükleri, minimum enerji etkinliği standartları geliştirilmek suretiyle Ürün sahibi üreticilerin eko-design gerektiren ürünlerinin enerji tüketimlerini azaltmalarını gerektirir. Herbir ürün grubu için Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gereklikleri, Komisyon tarafından yönetilen Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi kapsamında oluşturulur. Bir alternatif olarak, endüstri sektörleri eko-design gerektiren ürünlerinin enerji tüketimini azaltmaları için güncel anlaşmalara imza atabilmekte ve bu tür anlaşmalar Avrupa Komisyonu tarafından resmen tanımakta ve uygulamaları izlenmektedir.
Eko-design gerektiren ürünlerin Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gerekliklerine ilişkin 2009/125/EC sayılı Uygulama yönetmelik ve direktifin uygulanmasına ilişkin ürün kategorilerine göre spesifik ürün tüzükleri vardır.
İşaretleme ve EC Uygunluk Deklarasyonu (Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi Madde 5)
Uygulama önlemleri kapsamındaki bir ürün, AB'nde pazara ve/veya servise sunulmadan önce Ürün sahibi üretici veya Ürün sahibi üreticinin yükümlülüklerini üstelenen Birlik içinde yerleşik gerçek/ tüzel kişi “Yetkili Temsilci” tarafından ürünün uygulama önlemlerine uyumlu olması sağlanmalı ve bu uyum deklare edilerek ürün üzerine CE işareti iliştirilmeli ve EC Uygunluğu deklare edilmelidir. Ürün sahibi üreticinin Birlik içinde yerleşik olmadığı ve “Yetkili Temsilci”nin olmadığı durumda ürünün bu uygulama yönetmelik ve direktife ve uygulanabilir önlemlere uyumundan ve ayrıca EC Uygunluk Deklarasyonu’nun muhafazası & temin edilmesinden AB’deki ithalatçı firma sorumludur. Uygunluk Değerlendirmesi ve EC Uygunluk Deklarasyonu ile ilgili belgeler, ürünün pazara sunulduğu ilgili Üye Ülke lisanında hazırlanmalıdır.
CE İşareti
Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi- Annex III’de belirtilmiştir. Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi’nin uygulama önlemlerindeki Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gereklerini karşılayan enerjiyle ilgili eko-design gerektiren ürünlerin dahili pazarda yer almaları ve serbest dolaşımı için CE işaretini ve buna eşlik eden bilgiyi taşımaları gerekir. CE işareti konusunda da TÜRCERT den destek alabilirsiniz.
Uygunluk Değerlendirmesi
Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi Madde 8 uyarınca ürün, AVRUPA BİRLİĞİ pazarına sunulmadan önce uygunluk değerlendirmesi yapılmalıdır. Ürün sahibi üretici veya Ürün sahibi üretici adına Yetkili Temsilci, ürünü AVRUPA BİRLİĞİ pazarına sunmadan önce ürünle ilgili spesifik ürün tüzüğünde belirtilen uygulama önlemlerinin tüm gerekliklerini karşılamalıdır.
Uygunluk Değerlendirme Prosedürleri, Ürün sahibi üreticilerin, Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi'nin Annex IV’ündeki “Dahili Tasarım Kontrolü” ile Annex V’indeki “ Yönetim Sistemi“ arasında seçim yapmalarını gerektiren Uygunluk Değerlendirme Prosedürleri, Eko-design gerektiren ürünlerin Pazara Sunulmasına iilşkin kuralların genel çerçevesini çizen 768/2008/EC sayılı Karar’ın Annex II’sinde tanımlı modüller arasından seçilir. Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Uygulama yönetmelik ve direktifi'nin uygulanmasına ilişkin spesifik ürün tüzüklerinde belirtilir.
EKODİZAYN gerekli ürünlerin listesi aşağıdaki gibidir.
|
Eko- tasarım mevzuatı |
AB mevzuat yayımlanma tarihi |
2020'ye kadar tahmini enerji tasarrufu |
|
Bekleme modu |
Aralık 2008 |
35 TWh |
|
Set üstü cihazlar |
Şubat 2009 |
6 TWh |
|
Sokak ve ofis aydınlatması |
Mart 2009 |
38 TWh |
|
Ev aydınlatması |
Mart 2009 |
39 TWh |
|
Dış enerji kaynakları |
Nisan 2009 |
9 TWh |
|
Elektrik motorları |
Temmuz 2009 |
135 TWh |
|
Sirkülatörler |
Temmuz 2009 |
23 TWh |
|
Ev tipi buzdolapları |
Temmuz 2009 |
4 TWh |
|
Televizyonlar |
Temmuz 2009 |
28 TWh |
|
Ev tipi bulaşık makineleri |
Kasım 2010 |
2 TWh |
|
Ev tipi çamaşır makineleri |
Kasım 2010 |
1.5 TWh |
|
Fanlar |
Mart 2011 |
34 TWh |
|
Klima ve vantilatörler |
Mart 2012 |
11 TWh |
|
Toplam |
366 TWh |
|
EKODIZAYN Uygulama Tüzükleri
Eko-design gerektiren ürünlerin Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gerekliklerini ortaya koyan Eko-tasarım (ECO-DESIGN) uygulama yönetmelik ve direktifinin uygulamasına ilişkin spesiifk ürün tüzükleri, Avrupa Komisyonu tarafından, teknik ilerlemelerin ışığında gözden geçirilmekte ve sonuçları Eko-tasarım (ECO-DESIGN) Danışma Forumu’nun gözden geçirmesine sunulmaktadır.
Uygulama Tüzükleri'nin ek'leri şu şekilde sıralanabilir :
Annex I : Ürünle ilgili Eko-tasarım (ECO-DESIGN) gereklilikleri ve takvim
·Tanımlar
·Minmum Enerji Etkinliği & Maksimum Güç Tüketim
·Ürün Bilgi Gereklikleri (uygunluk değerlendirmesi için hazırlanan teknik dosya için Annex II’deki hesap&bilgiler kullanılır)
Annex II : Ölçüm ve hesaplar
·Tüzüğe uyumun sağlanması ve doğrulanması amacıyla ölçüm&hesaplar için referans numarası AVRUPA BİRLİĞİ Resmi Gazetesi’nde yayımlanan harmonize standartlar ya da diğer güvenilir, doğru ve üretilebilir metodlar kullanılmalıdır.
Annex III : AVRUPA BİRLİĞİ Üye Ülkelerin, pazar gözetimi için doğrulama prosedürü
Annex IV : AVRUPA BİRLİĞİ Pazarında en iyi performansı sergileyen ürün sıralaması
Avrupa Komisyonu, ürünlerin enerji tüketimini düşürme amacına, etiketleme ile farkındalığı arttırmak ve ürünlere dizayn aşamasında yüksek enerji verimliliği gereklilikleri koymak ile ulaşılabileceğini belirtiyor.
Bu amaca ulaşma yolunda 21 Ekim 2009 tarihinde DIRECTIVE 2009/125/EC ECODESIGN yayınlandı.
Bu kapsamda ECO-DESIGN eko dizayn testleri ve belgelendirmesi için markamız TÜRCERT ile çalışabilirsiniz.
